Παρασκευή 11 Ιουνίου 2010

Στης ανάγκης τα θρανία ή με την ορμή της επιθυμίας;

Kανείς δεν γίνεται οικονομικός μετανάστης από «ανάγκη», παρά μόνον από επιθυμία. Η ανάγκη ικανοποιείται με ελάχιστα, η επιθυμία όχι. Επιπλέον, η ανάγκη είναι ένστικτο επιβίωσης, άρα ενεργοποιεί μια παθητική και όχι ενεργητική συμπεριφορά. Γι αυτό στην Κατοχή ας πούμε, στα αστικά κέντρα, περισσότεροι πέθαναν από πείνα υπομένοντας καρτερικά την ανέχειά τους, από αυτούς που πήραν τα όπλα, αντιστάθηκαν, ή ακόμα έκλεψαν (π.χ. σαλταδόροι), για να επιζήσουν. Μόνο η επιθυμία είναι ικανή να πατήσει τον πυροκροτητή στην ψυχή του ανθρώπου. Είτε αυτή είναι επιθυμία για ελευθερία, είτε επιθυμία για ένα καλύτερο αύριο, είτε επιθυμία να βιώσει κανείς το όνειρο μιας ζωής γεμάτης απολαύσεις στις κοινωνίες της πλούσιας Δύσης. Οι άνθρωποι ξεσπιτώνονται (ή ξεσηκώνονται) γιατί έχουν όνειρα· γιατί επιθυμούν να ζήσουν καλύτερα κι όχι γιατί πεθαίνουν από την πείνα (είναι υπερβολικά σπάνιες αυτές οι περιπτώσεις), ή γιατί δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. (Δυο αιώνες περιμένει μάταια ο Κάρολος να ξεσηκωθούν οι προλετάριοι γιατί όντας ανίδεος, πίστευε ειλικρινά πως δεν έχουν παρά μόνο αλυσίδες, ενώ αυτοί ήταν και είναι γεμάτοι όνειρα και επιθυμίες!) Άρα η πράξη τους είναι απολύτως συνειδητή και ωθούμενη αποκλειστικά από τα όνειρα και τις επιθυμίες τους. Κι αυτό που τους οφείλουμε δεν είναι συμπόνια και οίκτος και φιλανθρωπία, αλλά σεβασμό και αναγνώριση του δικαιώματός τους να επιδιώξουν με κάθε τρόπο να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους. Και αυστηρότητα, για την τήρηση των κανόνων και τον σεβασμό προς τα ήθη και τις παραδόσεις των κοινωνιών που τους υποδέχονται.

28 σχόλια:

Disdaimona είπε...

Μπορείς να μας πεις και ποιοί μίλησαν για την επιθυμία;

ΔemΩΝ είπε...

Αν μου εξηγήσεις τι εννοείς, ευχαρίστως :)

Χ2 είπε...

Έχω την εντύπωση πως ο Παζολίνι αυτό που λες "επιθυμία" το θεώρησε παγίδευση του προλεταριάτου στις επιταγές του καταναλωτισμού, γι'αυτό και εναπόθεσε τις ελπίδες για επανάσταση στο λούμπεν προλεταριάτο. Όπως και να 'ναι είτε το πεις ελπίδα είτε επιθυμία είτε καταναλωτισμό είτε όπως, κι αυτό μια ανάγκη είναι για τον άνθρωπο. Διαφωνώ τελείως με το ότι το ένστικτο της επιβίωσης ενεργοποιεί μια παθητική συμπεριφορά. Πιστεύω το ακριβώς αντίθετο. Μπορεί να ενεργοποιεί μια ατομική, ιδιωτική και όχι συλλογική δράση. Αλλά όχι παθητική. Και φυσικά αυτός που πεινάει δεν περιμένει να πεθάνει με σταυρωμένα χέρια.

Χ2 είπε...

Εν ολίγοις πιστεύω πως η διάκριση δεν υφίσταται στο σχήμα "ανάγκη-επιθυμία", αλλά στο σχήμα "απόγνωση-ελπίδα". Όσο ελπίζει κανείς επινοεί τρόπους για να ικανοποιήσει τις ανάγκες στην κατεύθυνση που υπαγορεύει το ίδιο το σύστημα. Η απόγνωση είναι που τον κάνει να εξεγείρεται. Η εξέγερση λοιπόν είναι απουσία ελπίδας, τουλάχιστον με τους υπάρχοντες όρους του παιχνιδιού. Η τραγωδία είναι το ότι μπορεί και να πεθαίνουμε ελπίζοντας πως κάτι θα αλλάξει.

Disdaimona είπε...

Ναι, μας λες πως ο Μαρξ ως ανίδεος μας μίλησε για αλυσίδες.

Μήπως γνωρίζεις κανένα που να μας διαφώτισε περί επιθυμιών;

Υποθέτω πως για να μπορεί κάποιος να βγάλει τέτοιο σοβαρό πόρισμα για τον Μαρξ, έχει μια πλούσια βιβλιογραφία να προτείνει.

ΔemΩΝ είπε...

Η μόνη διαφορά μας Χ2 είναι πως εσύ αναγεις το θέμα σε "νοητικό", "ερμηνευτικό" επίπεδο κι εγώ το σχολιάζω με βάση τις δυο απόλυτες (και μοναδικές) φυσικές συντεταγμένες του ανθρώπου: ανάγκη-επιθυμία. Ο Σποπεναχάουερ θα υποστήριζε δε, πως ανάγκη και επιθυμία είναι ένα και το αυτό, με μία μόνο βασική φυσική συντεταγμένη: τη βούληση. Και, μια και υποπτεύομαι πως κάτι τέτοιο υπονοούσε η Δυσδαιμόνα με την παρέβασή της, ο Μαρκούζε και η Σχολή της Φραγκφούρτης, εισήγαγαν, αν δεν κάνω λάθος, την έννοια της επιθυμίας ως παγίδευσης που με τη σειρά του εξέφρασε με τον τρόπο του ο Παζολίνι - ο οποίος, όπως όλοι μας, είχε τις δικές του ιδεοληψίες με το λούμπεν του...

Να αναφέρω εδώ, πως το σχήμα "ελπίδα-απόγνωση" αν έπαιζε όντως τόσο σημαντικό ρόλο στην "εξέγερση" θα είχαμε δει πολύ περισσότερες εξεγέρσεις από όσες γνωρίζουμε. Θέλω να πω πως η απόγνωση συχνότερα οδηγεί στην παραίτηση παρά στην εξέγερση, ενώ η επιθυμία βρίσκει πάντα διέξοδο πότε στην ατομική δράση και δικαίωσή της και πότε (πολύ σπάνια) στην ελπίδα και την κοινωνική εξέγερση.

Ο απεγνωσμένος έχει φτάσει στην απόγνωση ακριβώς γιατί δεν ξέρει προς τα που να διοχετεύσει την επιθυμία του, έτσι δεν μπορεί να αντλήσει ελπίδα και παραιτείται - αντιθέτως, ο επιθυμών σφόδρα, ορμά στις ξιφολόγχες...

ΔemΩΝ είπε...

Δυσδαιμόνα, καταρχάς να σου πω πως δεν έχω καμιά πλούσια βιβλιογραφία να επιδείξω, ούτε και οι απόψεις μου στηρίζονται απαραιτήτως σε απόψεις άλλων (τουλάχιστον όχι συνειδητά). Όσο μπορώ προσπαθώ να καταγράφω τις δικές μου απόψεις, ιδέες και σκέψεις...

Σε ότι αφορά τον Μαρξ, το "ανίδεος" βασίζεται πρώτον στο αποδεδειγμένο πλέον λάθος (οι προλετάριοι ούτε πέταξαν και ούτε φαίνεται να επιθυμούν να πετάξουν τις αλυσίδες τους, ενώ επιθυμούν να βελτιώσουν, όπως όλοι οι άνθρωποι τη ζωή τους όσο μπορούν σε ατομικό επίπεδο). Και κατά δεύτερον, γιατί ήταν ο κλασικός διανοητής που μη έχοντας ιδέα τι είναι και πως σκέφτεται ένας προλετάριος, ένας εργάτης, ένας υπάλληλος, έφτανε σε κρίσεις μελετώντας εκ του μακρόθεν σαν ερευνητής σε εργαστήριο. (Αυτό σε ότι αφορά τον εργάτη και την ψυχολογία του και όχι τις συνθήκες κλπ για να εξηγούμαστε)

Και να ξεκαθαρίσω εδώ πως, αν και βασισμένος σε μια εντελώς λανθασμένη φιλοσοφία (Χεγκελιανή) επειδή ήταν όντως πανέξυπνος και διορατικός, έφτασε σε συμπεράσματα σε ότι αφορά την κοινωνική κριτική του, που είναι και θα είναι (για πάντα κατά τη γνώμη μου) πηγή προβληματισμού για κάθε σκεφτόμενο άνθρωπο. Αλλά ούτε αλάθητος ήταν, ούτε και έγραψε (ευτυχώς) το Ευαγγέλιο :)

Χ2 είπε...

Το σύστημα νομίζω ότι έχει τους τρόπους να ανανεώνει τις ελπίδες. Το ζήτημα είναι όχι μέχρι πότε θα ελπίζουμε, αλλά μέχρι πότε θα πιστεύουμε σ' αυτούς τους τρόπους. Τότε αρχίζει η απόγνωση.

Χ2 είπε...

Όσο για το κατά πόσο επιθυμούν και ποιοι να σπάσουν τις αλυσίδες τους ,εγώ δεν μπορώ να μιλήσω εξ ονόματος της ανθρωπότητας. Δεν ξέρω. Και η εξέγερση δεν είναι φαστ φουντ, να την παραγγείλουμε τώρα και να την πάρουμε πακέτο σε πέντε λεπτά. Δεν ξέρω λοιπόν. Θα έλεγα μόνο ότι ελπίζω στην απόγνωση.

Χ2 είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Χ2 είπε...

Υ.Γ. Η επιθυμία δεν αποτελεί "φυσική συντεταγμένη". Κινείται όπως λες σε νοητικό επίπεδο. Φυσική συντεταγμένη είναι η ανάγκη (και δη βιολογική), το έντσικτο, η ορμή και η ικανοποίησή τους. Ας πούμε η επιθυμία για το τζιπ 4Χ4 δεν αποτελεί φυσική συντεταγμένη. Η επιθυμία για τον Χ2 όμως είναι:)

ΔemΩΝ είπε...

Χ2, εγώ δεν περιμένω, ούτε και επιθυμώ καμιά εξέγερση με την έννοια μιας επανάστασης που θα αλλάξει συθέμελα την κοινωνία και θα την οδηγήσει σε ένα καλύτερο αύριο κλπ. Οι πραγματικές αλλαγές (είτε προς το καλύτερο, είτε προς το χειρότερο) συντελούνται ύπουλα, αργά, ανεπαίσθητα και περνούν πάντα απαρατήρητες.

Εγώ δε, αντίθετα από σένα, δεν ελπίζω σε τίποτα καλό από την απόγνωση. Αναμένω όμως πολλά κακά από αυτή την κυρία... ;)

Χ2 είπε...

Ούτε εγώ ελπίζω στην εξέγερση που θα αλλάξει συθέμελα την κοινωνία. Ελπίζω στην εξέγερση που θα διεκδικήσει τη χαμένη αξιοπρέπεια κυρίως, ακόμη κι αν στο τέλος ηττηθεί, σπάζοντας το ρολόι της λίγο πριν από την τελευταία μάχη.

Χ2 είπε...

Από την απουσία εξέγερσης δηλαδή πήξαμε στα καλά;

ΔemΩΝ είπε...

Το προτελευταίο σχολιό σου το πυπογράφω και με τα δυο μου χέρια

(το τελευταίο δεν το κατανοώ ο πτωχός τω πνεύμα!- ανέγνων αλλ' ουκ εγνων...)

Χ2 είπε...

επειδή είπες ότι δεν περιμένεις καλά απ' την εξέγερση

Χ2 είπε...

ή μάλλον την απόγνωση

ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ είπε...

Γεια σου Δεμων

Σχετικά με τον Αρθούρο.
«Κάθε επιθυμία είναι μια απογοήτευση που δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί, και κάθε ικανοποίηση είναι μια αναγνωρισμένη απογοήτευση. Η ικανοποίηση επιφέρει μια κατάπαυση της οδύνης . Όμως την διαδέχεται μια άλλη : αυτή της πλήξης. Ο άνθρωπος λοιπόν παλινδρομεί αέναος ανάμεσα στην οδύνη και την πλήξη.»
Σκέψεις και χωρία
Ο Αρθούρος Σοπενχάουερ
http://kleidarithmos.blogspot.com/search/label/Σοπενχάουερ

Επίσης ο Σοπενχάουερ μίλησε για την λύτρωση μέσω της εκούσιας παραίτησης


Εντωμεταξύ περιττό να σου πω ότι με ενθουσίασε η αναφορά σου στον Σοπενχάουερ

ΔemΩΝ είπε...

Οι επισημάνσεις σου σχετικά με τις απόψεις του Σοπενχάουερ περί επιθυμίας κλειδάριθμε είναι ακριβείς, αλλά εγώ εδώ δεν σχολιάζω την επιθυμία, αλλά τον μετανάστη - φαίνεται όμως πως η προσέγγιση προκαλεί περισσότερο ενδιαφέρον από την θέμα
:)

(ναι και γω πιστεύω πως αν και σπαζαρχίδης, ο Σοπενχάουερ είναι ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους...)

Disdaimona είπε...

Δεμων,
το κοινωνικό ευαγγέλιο όχι δεν το έγραψε κανείς,ούτε κανείς πρόκειται να το γράψει. εξάλλου η περίφημη ρήση "δεν είμαι Μαρξιστής" ανήκει στον ιδιο τον Μαρξ.

Τον ονομάζεις ανίδεο που γέννησε πολύ χρήσιμους προβληματισμούς!!!
Να πω ότι αυτό έχει λογική συνέπεια;Μαλλον δεν έχει.

Να πω ότι ο επιθετικός προσδιορισμός "λανθασμένη" φιλοσοφία (για τον Χέγκελ), είναι μη φιλοσοφικός και αυτοαναιρείται;

Ή μήπως να ρωτήσω, αποδεχόμενη μετά από σενα την ανικανότητα του Μαρξ να κρίνει έναν εργάτη λόγω αστικών καταβολών και εργασίας, από που ακριβώς πηγάζει η δική σου ικανότητα;

Χ2 είπε...

Συγνώμη, αν ενοχλώ...λέω να κρατήσω εκείνο το σκυλάκι τελικά...

ΔemΩΝ είπε...

disdaimona, σου υπόσχομαι, μόλις βρω λίγο χρόνο, να σου απαντήσω γιατί παρά το ειρωνικόν του ύφους (ναι τόλμησα να αμφισβητήσω την αυθεντία του Μαρξ!) έχουν ενδιαφέρον οι ερωτήσεις σου...

Χ2, και πάνω από το πτώμα μου αποκλείεται να το πάρετε το σκυλάκι ;)

Χ2 είπε...

Τώρα δηλαδή άλλος στην είπε άλλος θα την πληρώσει;:) Πώς το βρίσκεις αυτό;

ΔemΩΝ είπε...

Λοιπόν αγαπητή Δυσδαιμόνα,

1) ξαναρίχνοντας μια ματιά στο σχόλιο σου που ήλθε ως απάντηση στο δικό μου σχόλιο, πιστεύω πως η παρατήσησή σου σχετικά με το κατά πόσον έχει λογική συνέπεια το να τον ονομάζω ανίδεο ενώ ταυτόχρονα του πιστώνω πως γέννησε πολύ χρήσιμους προβληματισμούς είναι αίωλο, εκτός και αν δεν διάβασες το σχόλιο μου. Θέλω να πω πως αν η διατύπωσή μου στο κυρίως κείμενο άφηνε περιθώρια παρερμηνείας, το σχολιό μου δεν αφήνει κανένα.

2) Αν και δεν δηλώνω φιλόσοσφος (!!!) και πολύ μικρή σχέση έχω με την ακαδημαϊκή φιλοσοφία (τους υπέστην στις σπουδές μου, αλλά τους έγραψα δεόντως αμέσως μετά), άρα φαντάζομαι θα μου συγχωρήσεις το αυτοαναιρούμενο ατόπημά μου να χαρακτηρίσω λανθασμένη την εγελιανή φιλοσοφία, μολαταύτα όποιος έχει διαβάσει δυό, όχι περισσότερα, φιλοσοφικά βιβλία, θα ανακαλύψει ότι βρίθουν επιθετικών χαρακτηρισμών για τα έργα άλλων φιλοσόφων - συχνότερα χωρίς επαρκή αιτιολόγηση - και ακόμα πιο συχνά με αστεία αιτιολόγηση.

3) Το πιο σημαντικό (ή το μόνο) ερώτημα σου που χρήζει απαντήσεως: Λοιπόν εγώ, σε αντίθεση με τον Μαρξ που ήταν το πρότυπο του "αιώνιου φοιτητή" εργάστηκα όλη μου τη ζωή και εργάζομαι ως υπάλληλος, σκλάβος της μισθωτής εργασίας και των οκταώρων, πρότυπο ανθρώπου που σέρνει βαριές τις αλυσίδες πίσω του και θα τις σέρνει μέχρις ότου καταφέρει να πάρει σύνταξη - αν την πάρει ποτέ με τα νέα μέτρα :) Συναναστρέφομαι καθημερινά με άλλους σκλάβους, με τους οποίους μοιραζόμαστε τα όνειρα, τις επιθυμίες και τις σκέψεις μας - για τη ζωή, την κοινωνία, την "επανάσταση", τον έρωτα, την απιστία, κλπ. Απεχθάνομαι τους "διανοούμενους" και έχω καταφέρει να κρατηθώ αρκετά μακριά τους ώστε να μη με φτάνουν τα χνώτα τους. Μεγαλώνω δυο παιδιά ακριβώς όπως κάνουν όλοι οι εργαζόμενοι, με δυσκολίες, με στερήσεις (όχι σημαντικές πράγματι) και με αγωνία. Μη σε αποπροσανατολίζει το Ψυχικό - όλα όσα μπορούσε να μου δώσει αυτή η καταγωγή, τα απέρριψα από νωρίς προς όφελος της ελευεθερίας μου... :)

ΔemΩΝ είπε...

συγγνώμη για τα ορθογραφικά και συντακτικά λάθη - όλη μέρα έτριβα πόρτες για να βγάλω την παλιά μπογιά και έβαφα τοίχους - είμαι ξεθεωμένος!

Χ2, ο σκύλος μου είναι σαν παιδί μου φίλε μου - μεγάλη αγάπη, άσε τι να σου λέω τώρα ;)

herinna/ είπε...

Μπααα;;; και βόρεια Προάστεια Νικολάκη μ;

herinna/ είπε...

Έτσι μου είπε κάποτε μια παλιά συμμαθήτρια όταν της είπα ότι μένω στην Ηλιούπολη. Διότι και τα Νότια προάστεια θεωρούνται περιοχή για προνομιούχους τώρα. Και μετά που εγώ πήγα στο προσφυγικό στην Καισαριανή αυτή πήγε στην Κηφισιά χιιιιχι.
Δεν σχολιάζω τίποτα για τους φιλόσοφους διότι ποια είμαι εγώ να συμφωνήσω ή να διαφωνήσω μαζί τους, μια απλή θνητή. Μου άρεσε πολύ ο Σοπενχάουερ σε μερικά σημεία όταν διάβαζα εκείνο το έργο του για τους νέους συγγραφείς που είχε γράψει δεν θυμάμαι τίτλο. Από τον Ίρβιν Γιάλομ έμαθα τα περισσότερα γι' αυτόν και δεν μου άρεσε ο Έγκελς αν και πολύ νεότερη τον είχα διαβάσει αυτόν και δεν μου άρεσε η γλώσσα του και ο στόμφος του και όσα κατάλαβα από αυτόν. Ο Σοπενχάουερ βρε παιδί μου έγραφε σαν άνθρωπος κανονικός. Είμαι εκτός θέματος αλλά και πότε ήμουν εντός...επιλεκτικά και μόνο επειδή αρνούμαι να πάρω τις γραμμές μου από αυτούς που βρίσκονται στο θεωρείο του έργου και προτιμώ αφού παίζω μέσα στο έργο να ακούω αυτούς που επίσης παίζουν σ' αυτό. Εγώ έχω μια άλλη απορία. Τις αξίες μας από που τις έχουμε πάρει, ενστερνιστεί και υιοθετήσει και μάλιστα μερικές κατά τρόπο απαράβατο. Από την εκκλησία; από τον Μάρξ; από το σπίτι μας; από το σχολείο μας; Από την ίδια την κρίση μας; έχουμε τη δυνατότητα μιας τέτοιας κρίσης; την ελεύθερη σκέψη να επιλέξουμε με αυτήν το είδος του ανθρώπου που θέλουμε να είμαστε και με ποιο ήθος; τι λεω βραδιάτικα. Μπουρδουκλώθηκα πάλι. Πάω να κλείσω το χώρο. Φύγανε όλοι.

ΔemΩΝ είπε...

Ελένη, βαριά ερωτήματα λέω να κάνω προς το παρόν πως δεν τα διάβασα :)

(βόρεια ναι, στην καρδιά της αστικής τάξης :Ρ)