Τετάρτη 19 Μαΐου 2010

Απλές αλήθειες

Αν αποστασιοποιηθείς ελάχιστα και σταθείς έστω και για λίγο, πέρα από τις αστειότητες που συχνά περιβάλλονται με τον μανδύα της ανάγκης για αλήθεια, δεν είναι καθόλου δύσκολο να διαπιστώσεις πως η επίσημη ιστορία των εθνών δεν είναι παρά ο (απολύτως αναγκαίος) μύθος που παράγει και συντηρεί τη συνοχή, το φρόνημα και την αυτοπεποίθηση του λαού σε ένα έθνος. Το αίτημα λοιπόν της αλλαγής των επίσημων ιστορικών βιβλίων δεν έχει καμιά σχέση με το αίτημα της αποκατάστασης της ιστορικής αλήθειας, όπως αρέσκονται να υποστηρίζουν όσοι το επιχειρούν (αλλά και όσοι ηρωϊκώς αντιστέκονται!), παρά μόνον με την ανάγκη του συστήματος να ανανεώσει τους μύθους του. Το αν κανείς συμφωνεί με αυτή την ανανέωση ή όχι, είναι το μόνο θέμα πάνω στο οποίο μπορεί να πάρει θέση – και το ζήτημα αυτό δεν έχει καμιά σχέση με τις μπούρδες περί ιστορικής αλήθειας και τις άλλες φαιδρότητες που ακούγονται κάθε φορά που έρχεται αυτή η συζήτηση στο προσκήνιο.

12 σχόλια:

herinna/ είπε...

Σιγάααα μην ξεσηκωθούν οι ανιστόρητοι για την κακοποίηση της ιστορίας μας και γίνει χαμός εδώ πέρα εντάξει; Είμαι της άποψης, ότι το ιστορικό γεγονός δεν πρέπει ούτε να αποκρύπτεται ούτε να ερμηνεύεται. Να δίνεται απλώς σαν γεγονός και να βγάζει ο ενδιαφερόμενος τα συμπερασματά του. Επίσης το ιστορικό γεγονός όσο κι αν διαφορετικά το ερμηνεύσουν οι αντίθετες τάσεις, παραμένει γεγονός. Αυτή είναι η βάση. Δώσε βάση στη βάση λοιπόν.

ΔemΩΝ είπε...

Αν ήταν τόσο απλά τα πράγματα Ελένη δεν θα είχαμε ούτε διαμάχες ούτε διαφορετικές σχολές κι επιπλέον η ιστορία δεν είναι ούτε διήγηση ούτε ρεπορτάζ. Ακόμα και ο τρόπος που θα τη διηγηθείς οδηγεί στην ερμηνεία. Ωστόσο εγώ αναφέρομαι στην επίσημη ιστορία και τα σχολικά βιβλία όπου η "αλήθεια" δεν έπαιξε και δεν παίζει κανένα ουσιαστικό ρόλο.

Ανώνυμος είπε...

Χμμμ, και όμως, ένα κατεστημένο σύστημα έχει πολύ περισσότερους λόγους να θέλει να συντηρήσει κάποιους μύθους που το βοηθούν να παραμείνει στην ίδια δεσπόζουσα θέση.

Άρα, δεν μπορώ να το εξισώσω με την αγνοτέρων (αλλά ίσως όχι απολύτως αγνών) κινήτρων προσπάθεια αυτών που θέλουν να λάμψει η αλήθεια και μόνο η αλήθεια.

Α, και ας μην ξεχνούμε πως δεν έχει μόνο σημασία το τι θέλουμε να διηγηθούμε.

Σημασία έχει πως κάποια πράγματα *έγιναν*.

herinna/ είπε...

Νίκο μου συμφωνώ αλλά επιμένω και στο ότι κάποια πράγματα έγιναν όπως λέει το παιδί παρακάτω και αυτά με κάποιο τρόπο πρέπει να ειπωθούν να πάρει. Δεν είμαι ιστορικός για να ξέρω το πως ο καθείς χρησιμοποιεί τις ιστορικές πηγές και με ποιο τρόπο τις διαστρεβλώνει. Δεν είμαι ούτε τόσο αφελής για να μην παίρνω είδηση πότε αυτό συμβαίνει, αλλά τώρα, στα πενήντα και βάλε που έφτασα. Τόσα χρόνια όμως; πριν; στο σχολείο; Στην ιστορία που θέλησα μετά μόνη μου να ψάξω και να μάθω σκατά στα μούτρα μου; Και πόσοι περνώντας μέσα από αυτή τη χοάνη μπορούν να πουν σήμερα ότι έχουν πάρει είδηση τελικά την υποκειμενικότητα συχνά πυκνά των ιστοριογράφων; Άρα γύρευε πως έχουμε μάθει την ιστορία όλοι μας. Τα γεγονότα όμως παραμένουν. Λέμε πχ. Η σφαγή της Σμύρνης. Δεν έγινε σφαγή γαμώτο εκεί πέρα; Λέμε τα ελληνικά Στρατά έφτασαν μέχρι το Σαγγάριο και Εσκι Σεχίρ Κιουτάχεια Αφιόν Καραχισάρ. Τι στο διάβολο την ήθελαν τη στράτα εκεί πέρα τα ελληνικά στρατά λέμε αφού οι Έλληνες δεν είναι λαός ιμπεριαλιστικός, και ανάθεμα αν έχω καταλάβει από πότε δεν είναι. Αυτά και άλλα τέτοια, αλλά όμως, πήγαν στο Σαγγάριο, έγινε η αντεπίθεση Κεμάλ, έγινε η σφαγή. Φακτ. Ποιανού λάθος, ποιανού εξυπνάνα ή μαλακία, άλλο θέμα.

ΔemΩΝ είπε...

Στροβολιώτη δεν θα διαφωνήσω με τη "διαπίστωσή" σου πως κάποια πράγματα "έγιναν" (πάντα κάτι έχει "γίνει") αλλά ο τρόπος που θα διηγηθείς όσα έγιναν έχει κι αυτός τη σημασία του.

Προφανώς, ας πούμε, η Εθνική Αντίσταση "έγινε". Ο ένοπλος αγώνας κατά των Άγγλων "έγινε". Από το σημείο όμως που θα πεις "έγινε" μέχρι το σημείο που θα πρέπει να πεις ΠΩΣ έγινε, υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα. Είτε το θέλουμε, είτε όχι, ο άκαπνος Αριστερός της Κύπρου π.χ. και ο άκαπνος δεξιός της Ελλάδας, δεν μπορεί να διηγηθεί τον ένοπλο αγώνα στην Κύπρο και την αντίσταση στην Ελλάδα αντίστοιχα, με τον ίδιο τρόπο που τη διηγείται ο μπαρουτοκαπνισμένος. Η ανάγκη του αριστερού στην Κύπρο να μειώσει την αξία του αγώνα, είναι παρόμοια με την ανάγκη του δεξιού να μειώσει τη σημασία της αντίστασης - μια και οι δυο ήταν απόντες. Αυτή η ανάγκη παράγει εκ των πραγμάτων διαφορετικές "διηγήσεις" αυτού που "έγινε" - τόσο διαφορετικές που μερικές φορές να φτάνουν ακόμα και στην απάλειψη του ίδιου του γεγονότος μέσω της απαξίωσης του. Πώς επιτυγχάνεται αυτό; Πολύ απλά μέσω του (υπερ) τονισμού των λαθών, των αρνητικών, των ακραίων του στιγμών.

Κλείνοντας να πω πως δεν υποστηρίζω εδώ πως η μια πλευρά ή η άλλη έχει "δίκιο" αλλά προσπαθώ να καταδείξω την αξία της διήγησης στην ιστορία.

Αν και την ιδέα που αναπτύσει το κείμενό μου πολύ λίγο την απασχολούν αυτοί οι παράμετροι...

ΔemΩΝ είπε...

Ελένη, είναι αστείο να περιμένει κανείς να "μάθει την ιστορία" στα σχολικά βιβλία. Είναι αστείο ακόμα και να περιμένει "να μάθει ιστορία" γενικά, αν πρώτα δεν καταφέρει να διαβάζει με κριτικό μάτι και γεμάτος καχυποψία κάθε ιστορικό βιβλίο και κάθε ιστορική αναφορά. (Και αυτή η καχυποψία να εντείνεται ακόμα περισσότερο, ειδικά όταν πιάνει τον εαυτό του να συμφωνεί με τον ιστορικό. Γιατί τίποτα δεν κοιμίζει καλύτερα την κριτική μας ματιά όσο την κοιμίζει η βεβαιότητα πως η περιγραφή είναι σύμφωνη με τις πεποιθήσεις μας.)

Ανώνυμος είπε...

"Η ανάγκη του αριστερού στην Κύπρο να μειώσει την αξία του αγώνα", και η ανάγκη του δεξιού να μειώσει τα λάθη του αγώνα, και της εποχής που ακολούθησε τον αγώνα όντως παράγουν διαφορετικές διηγήσεις.
Τόσο διαφορετικές, που ας πούμε ακόμα και σήμερα υπάρχουν άνθρωποι που *δεν* γνωρίζουν πως η Κυπριακή ιστορία παρήγαγε και Τκς αγνοούμενους, ή ότι η Κυπριακή Δημοκρατία του 1960 ήταν ένας συνεταιρισμός δυο κοινοτήτων.
Και ξέρεις, τελικά δεν είναι θέμα δεξιάς ή αριστεράς. Ο διαχωρισμός έχει να κάνει με πράγματα όπως φόβος και αλήθεια, εξυπνάδα και βλακεία, ανοικτό μυαλό και στενοκεφαλιά κλπ, κλπ.

ΔemΩΝ είπε...

Στροβολιώτη,

Συμφωνούμε σε ένα επίπεδο - σε ό,τι αφορά το πώς ο καθένας αντιλλαμβάνεται την ιστορία. Η ουσία της ανάρτησής μου ωστόσο έχει να κάνει με την "επίσημη ιστορία" και την πραγματική ανάγκη πίσω από το αίτημα αλλαγής της. Την ανάγκη δηλαδή επαναπροσδιορισμού των μύθων της. Για να καταλάβεις καλύτερα τι εννοώ:

Η Ελλάδα π.χ. δίδασκε την ιστορία της βασισμένη στο γεγονός πως βρίσκεται σε μια περιοχή όπου ΟΛΑ τα σύνορα ήταν "υπό αμφισβήτηση". Ζούσε λοιπόν κυκλωμένη (κι αυτό είναι πραγματικότητα και όχι φαντασία) από "εν δυνάμει εχθρούς". Η ιστορική της "μυθολογία" λοιπόν έπρεπε να βασίζεται σε αυτή την πραγματικότητα. Σήμερα, με αυτούς τους "εχθρούς" πρέπει ουσιαστικά να συμβιώσει ειρηνικά στα πλαίσια μιας ευρύτερης ομοσπονδίας κρατών και, κυρίως, στα πλαίσια μιας ραγδαία αναπτυσσόμενης εμπορικής/οικονομικής συνεργασίας. Άρα, αναδύεται ζωηρή η ανάγκη άμβλυνσης των "ιστορικών αιχμών" και αναθεώρησης της "ιστορικής της μυθολογίας". Αυτή είναι η ουσία του αιτήματος αλλαγής και δεν έχει καμιά σχέση στην πραγματικότητα με την αποκατάσταση της όποιας αλήθειας - χωρίς αυτό να αποκλείει πως δεν υπάρχει αλήθεια που γυρεύει ή και οφείλει να αποκατασταθεί.

Τώρα, αυτό το πλαίσιο τοποθέτησέ το στο νησί με γνώμονα την ανάγκη ειρηνικής επίλυσης του εθνικού προβλήματος και συμβίωσης με τον "αιώνιο εχθρό" και θα έχεις την πραγματική ανάγκη που ωθεί κράτος και κοινωνία προς μία αναθεώρηση της μυθολογίας της. Και ξανατονίζω, άσχετα με το αν και κατά πόσο υπάρχουν πτυχές της πρόσφατης ιστορίας που χρειάζονται πράγματι αναθεώρηση...

Ρωξάνη είπε...

"Πήχης της ιστορίας είναι ο μύθος, χωρίς την μυθική διάσταση των πραγμάτων, η ιστορία απομένει ένα κέλυφος. Ο μύθος αποτελεί τελικά μια ιστορική αναγκαιότητα"...

Δεν είναι μόνο από δύο πλευρές(αριστερός-δεξιός, ανοιχτόμυαλος-στενόμυαλος ή ποια άλλη) που ένα ιστορικό γεγονός κοιτάζεται και διηγείται.
Υπάρχουν κι άλλα κοιτάγματα, άλλης ποιότητας ή αντίληψης που "βλέπουν" τα ιστορικά γεγονότα (όσα χρόνια ή αιώνες κι αν περάσουν) στη σωστή τους διάσταση.

Αυτά σκεφτόμουν από χτες όταν διαβάζοντας το αφορισμό σου Δέμων, ένιωσα να ενοχλούμαι.
"Ν' ανανεώσει τους μύθους του" λες. Μα ενσωματώνεται ο μύθος στο ...σύστημα;

Άνοιξα λοιπόν ένα βιβλίο και μπήκαν τα πράγματα στη θέση τους.
Από 'κείνο πήρα και την πρώτη παράγραφο του σχολίου μου.(Πρόκειται για τον Ολισθηρό Ιστό, μια πρόσφατη έκδοση από μελέτες, δοκίμια κ.ά, του Κ. Χαραλαμπίδη.)

Γενικά ο "άκαπνος" άνθρωπος δεν μπορεί να κοιτάξει ή να "διηγηθεί" ένα ιστορικό γεγονός παρά στεγνά, λειψά, να το γειώνει σε βαθμό που να το καταντά ψεύτικο.

Και τώρα πάω να σχολιάσω για τον έρωτα, που η αυτοθυσία, η σαγήνη, ο μύθος, ο ηρωισμός, ταυτίζονται μαζί του...

Καλημέρα

ΔemΩΝ είπε...

εγώ σύθαμπο δεν αναφέρθηκα πουθενά στην "ενσωμάτωση" οιουδήποτε μύθου στο σύστημα, αλλά για τους μύθους του συστήματος - κι η διαφορά είναι τεράστια.

Ρωξάνη είπε...

Λες Δέμων: "Η επίσημη ιστορία των εθνών δεν είναι παρά ο (απολύτως αναγκαίος) μύθος[...]) Σε αυτό εστίασα την προσωπική μου "ενόχληση" και η οποία προκάλεσε, συνειρμικά, το συγκεκριμένο μου σχόλιο. Προσπάθησα να ξεχωρίσω το μύθο που περιβάλλει ή προκαλεί ένα ιστορικό γεγονός από τους μύθους του συστήματος που συντηρούνται ή ανανεώνονται ιδιοτελώς. Δεν μπορώ βέβαια να ισχυριστώ ότι το πέτυχα;)

Θέλω, αγαπητέ μου φίλε, να πιστεύω ότι μπορώ να διακρίνω τη διαφορά αυτού που μου λες.. ;)

ΔemΩΝ είπε...

είμαι σίγουρος πως μπορεις ;)